กลุ่มอาการถุงน้ำในรังไข่ (PCOS) เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในสตรีวัยเจริญพันธุ์ ซึ่งสามารถส่งผลต่อสุขภาพโดยรวม รวมถึงภาวะมีบุตรยาก การตรวจวินิจฉัย PCOS จึงมีความสำคัญในการจัดการและรักษาอย่างเหมาะสม หนึ่งในวิธีที่ถูกใช้เพื่อช่วยวินิจฉัย PCOS คือการเจาะเลือดเพื่อตรวจหาค่าฮอร์โมนและปัจจัยอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง

เนื้อหาตอนนี้จะให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับการใช้การเจาะเลือดในกระบวนการวินิจฉัย PCOS รวมถึงประโยชน์ ข้อจำกัด และแนวทางในอนาคต

PCOS คืออะไร?

PCOS เป็นภาวะที่มีลักษณะอาการหลากหลาย เช่น:

• ประจำเดือนมาไม่ปกติหรือขาดประจำเดือน
• ลักษณะเพศชายที่เพิ่มขึ้น เช่น ขนดก หน้ามัน หรือมีสิว
• น้ำหนักเกินหรืออ้วน
• การตรวจพบถุงน้ำเล็กๆ จำนวนมากในรังไข่ผ่านการอัลตราซาวด์

ในปัจจุบันมีเกณฑ์การวินิจฉัยที่ได้รับความนิยม คือ Rotterdam Criteria ซึ่งกำหนดให้ผู้ป่วยต้องมี 2 ใน 3 ข้อต่อไปนี้:

1. ประวัติประจำเดือนผิดปกติ
2. ลักษณะเพศชายเพิ่มขึ้น หรือฮอร์โมนเพศชายในเลือดสูง
3. การตรวจพบถุงน้ำในรังไข่ด้วยอัลตราซาวด์

การเจาะเลือดในกระบวนการวินิจฉัย PCOS

การเจาะเลือดเป็นเครื่องมือสำคัญในการวินิจฉัย PCOS โดยช่วยตรวจหาฮอร์โมนที่ผิดปกติ ได้แก่:

1. ฮอร์โมนเพศชาย (Androgens)

• ในผู้ป่วย PCOS ระดับฮอร์โมนเพศชาย เช่น Testosterone และ Androstenedione มักสูงขึ้น ซึ่งอาจสัมพันธ์กับอาการขนดก สิว หรือผมร่วงแบบเพศชาย

2. ฮอร์โมน AMH (Anti-Müllerian Hormone)

• ฮอร์โมน AMH ถูกผลิตจากฟองไข่ขนาดเล็กในรังไข่ และสามารถใช้เป็นตัวชี้วัดจำนวนฟองไข่ที่มีในรังไข่
• การศึกษาพบว่า AMH ในผู้ป่วย PCOS มักสูงกว่าปกติ เนื่องจากมีฟองไข่ขนาดเล็กจำนวนมาก
• ข้อจำกัด: ระดับ AMH อาจแปรผันตามอายุ ดัชนีมวลกาย (BMI) และปัจจัยอื่นๆ ทำให้ยังไม่มีค่าที่กำหนดแน่ชัดสำหรับการวินิจฉัย PCOS

3. ฮอร์โมน LH และ FSH (Luteinizing Hormone และ Follicle-Stimulating Hormone)

• สัดส่วน LH:FSH ที่ผิดปกติ เช่น LH สูงกว่า FSH มาก อาจเป็นตัวชี้วัดที่บ่งชี้ถึง PCOS

4. ฮอร์โมนอื่นๆ

• Prolactin: ตรวจสอบเพื่อแยกแยะภาวะที่มีผลต่อประจำเดือนผิดปกติ เช่น Prolactinoma
• Thyroid Hormones: เพื่อแยกแยะภาวะที่เกี่ยวข้องกับต่อมไทรอยด์

ข้อได้เปรียบของการใช้การเจาะเลือด

1. ความสะดวก: การเจาะเลือดใช้เวลาสั้นและสามารถทำได้ในหลายสถานพยาบาล
2. ความแม่นยำ: การวัดฮอร์โมนในเลือดช่วยให้ได้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับระบบการทำงานของร่างกาย
3. การตรวจซ้ำได้: สามารถทำการตรวจซ้ำเพื่อประเมินการเปลี่ยนแปลงได้ในระยะยาว

ข้อจำกัดของการเจาะเลือด

1. ความแปรผัน: ค่าฮอร์โมนอาจได้รับผลกระทบจากปัจจัยต่างๆ เช่น อายุ BMI หรือช่วงเวลาของการเจาะเลือด
2. ความจำเพาะ: บางครั้งค่า AMH หรือฮอร์โมนอื่นๆ อาจไม่ชัดเจนพอที่จะใช้เป็นตัวบ่งชี้เพียงอย่างเดียว
3. ต้นทุน: การตรวจฮอร์โมนบางชนิด เช่น AMH มีค่าใช้จ่ายสูงในบางสถานพยาบาล

ความท้าทายและแนวทางในอนาคต

การพัฒนามาตรฐานและแนวทางในการใช้การเจาะเลือดเพื่อวินิจฉัย PCOS ยังอยู่ในระหว่างการวิจัย ข้อเสนอในอนาคตอาจรวมถึง:

• การกำหนดเกณฑ์มาตรฐานสำหรับระดับฮอร์โมนต่างๆ เช่น AMH ในกลุ่มประชากรที่หลากหลาย
• การพัฒนาเครื่องมือวิเคราะห์ที่สามารถรวมข้อมูลจากหลายปัจจัย เช่น อายุ BMI และระดับฮอร์โมน เพื่อช่วยวินิจฉัย PCOS อย่างแม่นยำยิ่งขึ้น

สรุป

การเจาะเลือดเป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยสนับสนุนการวินิจฉัย PCOS อย่างไรก็ตาม ยังจำเป็นต้องพิจารณาร่วมกับข้อมูลอื่นๆ เช่น ประวัติอาการและผลการตรวจอัลตราซาวด์ เพื่อให้ได้ผลวินิจฉัยที่แม่นยำ การวิจัยและพัฒนาในอนาคตจะช่วยปรับปรุงกระบวนการนี้ให้มีความแม่นยำและครอบคลุมยิ่งขึ้น

****************************

ความเชี่ยวชาญอื่นๆของ นพ.โอฬาริก มุสิกวงศ์

ให้คำปรึกษา และรักษา

• ฉีดสีประเมินท่อนำไข่(HSG)
• ตรวจน้ำเชื้อ(Semen analysis)
• เจาะฮอร์โมนสตรี เช่น AMH, FSH, LH, E2, P4
• ประเมินเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก ด้วย MRI
• ปรับพฤติกรรม และให้ยาในคนไข้ PCOS ที่มีภาวะอ้วน
• แก้หมัน(เปิดหน้าท้อง,ผ่านกล้อง)
• ฉีดเชื้อ(IUI) 
• เด็กหลอดแก้ว(IVF, IVF-ICSI)(ให้คำปรึกษา)
• ผ่าตัดเนื้องอกในโพรงมดลูกผ่านกล้อง 
• ผ่าตัดเนืองอกกล้ามเนื้อมดลูกผ่ากล้อง
• ผ่าตัดเลาะพังผืดผ่านกล้อง
• ผ่าตัดถุงน้ำที่รังไข่ด้วย CO2 laser
• ให้คำปรึกษาการรักษาเนื้องอกมดลูกด้วย HIIFU, Microwave, RF