บทนำ: ความสำคัญของการลดน้ำหนักในผู้ป่วย PCOS

การลดน้ำหนักเป็นหนึ่งในแนวทางการรักษาที่สำคัญสำหรับผู้ป่วย PCOS หรือภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ เนื่องจากภาวะนี้มักเกี่ยวข้องกับฮอร์โมนผิดปกติ การมีน้ำหนักเกิน หรือโรคอ้วน ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มความรุนแรงของอาการ อย่างไรก็ตาม การลดน้ำหนักในผู้ป่วย PCOS ไม่ได้ง่ายเหมือนในคนทั่วไป เนื่องจากมีปัจจัยเฉพาะหลายอย่างที่ทำให้การลดน้ำหนักเป็นไปได้ยาก

PCOS คืออะไร?

PCOS (Polycystic Ovary Syndrome) เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ เกณฑ์การวินิจฉัย PCOS ประกอบด้วย 2 ใน 3 ของเกณฑ์ดังนี้:

1. ประจำเดือนผิดปกติ เช่น ประจำเดือนมาน้อยกว่า 8 ครั้งต่อปี หรือรอบประจำเดือนนานเกิน 35 วัน
2. ภาวะฮอร์โมนเพศชายสูง เช่น มีขนดก สิวเยอะ ผมร่วงแบบผู้ชาย หรือเจาะเลือดพบฮอร์โมนเพศชายสูง
3. พบลักษณะถุงน้ำในรังไข่ จากการตรวจอัลตราซาวด์

ประมาณ 80% ของผู้ป่วย PCOS มีน้ำหนักเกินหรือเป็นโรคอ้วน (Obesity)

ขณะที่อีก 20% เป็น PCOS แบบผอม (Lean PCOS)

ซึ่งทำให้ต้องมีวิธีการรักษาที่แตกต่างกันไป

ความยากของการลดน้ำหนักในผู้ป่วย PCOS

การลดน้ำหนักในผู้ป่วย PCOS ยากกว่าในคนทั่วไปเนื่องจากปัจจัยดังนี้:

1. ฮอร์โมนผิดปกติ

• ฮอร์โมนอินซูลิน: ผู้ป่วย PCOS มักมีภาวะดื้อต่ออินซูลิน (Insulin Resistance) ส่งผลให้ร่างกายสะสมไขมันง่ายขึ้น
• ฮอร์โมนเลปติน: ผู้ป่วย PCOS มักมีภาวะดื้อต่อเลปติน (Leptin Resistance) ซึ่งควบคุมความอยากอาหาร ทำให้รู้สึกหิวบ่อย
• ฮอร์โมนเพศชายสูง: ทำให้เกิดการสะสมไขมันในช่องท้องมากขึ้น

2. เมตาบอลิซึมต่ำ

ผู้ป่วย PCOS มักมีอัตราเมตาบอลิซึมพื้นฐาน (Basal Metabolic Rate, BMR) ต่ำกว่าคนทั่วไป แม้จะรับประทานอาหารในปริมาณเท่ากัน

3. ภาวะทางจิตใจ

• ผู้ป่วย PCOS มีแนวโน้มเกิดภาวะซึมเศร้าและวิตกกังวล ซึ่งส่งผลต่อการควบคุมอาหารและการออกกำลังกาย
• ความรู้สึกไม่มั่นใจในตนเอง (Low Self-Esteem) เนื่องจากปัญหาผิว สิว หรือขนดก

แนวทางการลดน้ำหนักในผู้ป่วย PCOS

1. การปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหาร

• เลือกอาหารที่มีดัชนีน้ำตาลต่ำ (Low Glycemic Index) เช่น ข้าวกล้อง ผักใบเขียว
• รับประทานโปรตีนและไขมันที่ดีต่อสุขภาพ เช่น ปลา ไข่ อะโวคาโด
• หลีกเลี่ยงอาหารที่มีน้ำตาลสูงหรือไขมันทรานส์

2. การออกกำลังกายที่เหมาะสม

• การออกกำลังกายแบบแอโรบิก (Aerobic Exercise) เช่น เดินเร็ว วิ่ง
• การฝึกเวทเทรนนิ่ง (Weight Training) เพื่อเพิ่มมวลกล้ามเนื้อ

3. การใช้ยาและฮอร์โมน

• ยารักษาภาวะดื้อต่ออินซูลิน เช่น Metformin
• ยาคุมกำเนิดเพื่อควบคุมฮอร์โมนเพศชาย

4. การสนับสนุนจากทีมแพทย์

• ทีมแพทย์ที่ดูแลผู้ป่วย PCOS ควรรวมถึงแพทย์เฉพาะทางด้านอายุรกรรมต่อมไร้ท่อ แพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู นักโภชนาการ และนักจิตวิทยา

****************************

ความเชี่ยวชาญอื่นๆของ นพ.โอฬาริก มุสิกวงศ์

ให้คำปรึกษา และรักษา

• ฉีดสีประเมินท่อนำไข่(HSG)
• ตรวจน้ำเชื้อ(Semen analysis)
• เจาะฮอร์โมนสตรี เช่น AMH, FSH, LH, E2, P4
• ประเมินเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก ด้วย MRI
• ปรับพฤติกรรม และให้ยาในคนไข้ PCOS ที่มีภาวะอ้วน
• แก้หมัน(เปิดหน้าท้อง,ผ่านกล้อง)
• ฉีดเชื้อ(IUI) 
• เด็กหลอดแก้ว(IVF, IVF-ICSI)(ให้คำปรึกษา)
• ผ่าตัดเนื้องอกในโพรงมดลูกผ่านกล้อง 
• ผ่าตัดเนืองอกกล้ามเนื้อมดลูกผ่ากล้อง
• ผ่าตัดเลาะพังผืดผ่านกล้อง
• ผ่าตัดถุงน้ำที่รังไข่ด้วย CO2 laser
• ให้คำปรึกษาการรักษาเนื้องอกมดลูกด้วย HIIFU, Microwave, RF