ความรู้เกี่ยวกับโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis): อัปเดตปี 2022

โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ หรือ Endometriosis เป็นภาวะที่เยื่อบุโพรงมดลูก (endometrium) ไปเจริญเติบโตนอกโพรงมดลูก เช่น ในอุ้งเชิงกรานหรืออวัยวะอื่นๆ ภายนอกมดลูก โรคนี้จัดเป็นภาวะการอักเสบเรื้อรังที่เกิดจากปัจจัยทางฮอร์โมน โดยเฉพาะฮอร์โมนเพศหญิง เช่น เอสโตรเจน ทำให้พบโรคนี้ได้บ่อยในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์

ลักษณะสำคัญและอาการ

• การเจริญผิดที่ของเยื่อบุโพรงมดลูก:
• เนื้อเยื่อที่ผิดที่สามารถพบได้ในบริเวณต่าง ๆ เช่น
• อุ้งเชิงกราน
• รังไข่
• ท่อนำไข่
• นอกเหนือจากนั้นอาจพบในส่วนที่ไม่คาดคิด เช่น ผิวหนัง (สะดือ), ปากช่องคลอด หรือแม้แต่กระบังลม
• อาการทั่วไป:
• ปวดประจำเดือนอย่างรุนแรง (dysmenorrhea)
• ปวดขณะมีเพศสัมพันธ์
• ภาวะมีบุตรยาก
• อาการปวดเรื้อรังบริเวณอุ้งเชิงกราน
• บางคนอาจไม่มีอาการแสดงให้เห็น

ความสำคัญทางสุขภาพและผลกระทบ

• โรคนี้ส่งผลกระทบต่อ คุณภาพชีวิต (Quality of Life) ในหลายด้าน เช่น
• สุขภาพกาย: การทำงานหรือกิจกรรมประจำวันอาจได้รับผลกระทบ
• สุขภาพจิต: อารมณ์ซึมเศร้า ความวิตกกังวล
• ชีวิตครอบครัวและความสัมพันธ์: อาจเกิดปัญหาในความสัมพันธ์เชิงชู้สาว
• การรักษาพยาบาล: ค่าใช้จ่ายในการรักษาเพิ่มขึ้น
• สถิติสำคัญ:
• พบได้ประมาณ 10-20% ของผู้หญิงทั่วไป
• พบในผู้หญิงที่มีปัญหาภาวะมีบุตรยากถึง 50%

แนวทางการรักษา (Guideline 2022)

• การวินิจฉัยและการรักษาอาจแบ่งตามอาการหรือกลุ่มผู้ป่วย เช่น
• ผู้ป่วยวัยรุ่น
• ผู้ป่วยวัยหมดประจำเดือน (แม้หมดประจำเดือนแล้วก็ยังพบได้ แต่โอกาสน้อยลง)
• ผู้ป่วยที่มีภาวะมีบุตรยาก
• ผู้ป่วยที่มีอาการกลับมาเป็นซ้ำ
• แนวทางปัจจุบันให้ความสำคัญกับ การบรรเทาอาการ และ การปรับปรุงคุณภาพชีวิต ของผู้ป่วยเป็นหลัก รวมถึงการป้องกันโรคในอนาคต

ความรู้เพิ่มเติมในปี 2022

• ในปี 2022 มีการอัปเดตไกด์ไลน์ใหม่ที่พัฒนาจากปี 2014 เพื่อให้ข้อมูลที่ทันสมัยมากขึ้น
• มีการเน้นย้ำว่าโรคนี้ควรได้รับความสนใจในระดับระบบสาธารณสุข เช่นเดียวกับโรคเบาหวานหรือโรครูมาตอยด์

โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่เป็นโรคที่ซับซ้อน มีผลกระทบต่อหลายมิติของชีวิต จึงต้องการความเข้าใจและการดูแลอย่างต่อเนื่อง ทั้งในระดับผู้ป่วย บุคลากรทางการแพทย์ และสาธารณชนทั่วไป การเผยแพร่ความรู้และการตรวจรักษาอย่างถูกต้องจะช่วยลดผลกระทบในระยะยาวของโรคนี้ได้

https://www.youtube.com/watch?v=JX4NmgtXR_4

EP.2

ความรู้เกี่ยวกับโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) อัปเดตล่าสุด 2022

โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) เป็นโรคทางนรีเวชที่พบได้บ่อยในเพศหญิง โดยมีการเจริญเติบโตของเยื่อบุโพรงมดลูกนอกบริเวณที่ควรจะเป็น เช่น อุ้งเชิงกรานหรือบริเวณอื่น ๆ ซึ่งอาจก่อให้เกิดอาการปวดเรื้อรังและมีผลต่อภาวะเจริญพันธุ์ของผู้ป่วย

1. ความเปลี่ยนแปลงในแนวทางการวินิจฉัย

ในอดีต การวินิจฉัยมาตรฐาน (Gold Standard) ของโรคนี้ต้องทำการผ่าตัดส่องกล้อง (Laparoscopy) เพื่อดูรอยโรคและนำชิ้นเนื้อไปตรวจยืนยัน แต่ในปี 2022 แนวทางใหม่ของ European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) ระบุว่า:

• การใช้ยารักษาเพื่อสังเกตผล: หากผู้ป่วยได้รับยาแล้วอาการดีขึ้น อาจสันนิษฐานได้ว่ามีโรคนี้โดยไม่ต้องทำการผ่าตัด
• การตรวจด้วยภาพถ่ายทางการแพทย์ (Imaging): เช่น อัลตร้าซาวด์หรือ MRI ช่วยให้การวินิจฉัยเป็นไปได้แม่นยำมากขึ้น

ทั้งนี้ ความแม่นยำของการตรวจด้วยอัลตร้าซาวด์หรือ MRI ยังขึ้นอยู่กับทักษะของแพทย์ผู้ตรวจ (Operator-dependent) ซึ่งอาจแตกต่างกันในแต่ละบุคคล

2. การรักษาโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่

แนวทางการรักษาในปี 2022 มีการปรับปรุงให้เหมาะสมมากขึ้น ได้แก่:

• การใช้ยา:
• การให้ยารักษา เช่น ฮอร์โมนในกลุ่ม GnRH agonists มีบทบาทมากขึ้น แม้ในประเทศไทยอาจยังไม่มีการใช้แพร่หลาย
• ยาคุมกำเนิดหรือยาฮอร์โมนยังคงเป็นตัวเลือกสำคัญสำหรับการรักษาอาการปวดเรื้อรัง
• หลังการผ่าตัด:
• มีคำแนะนำให้ใช้ยารักษาต่อเนื่องหลังการผ่าตัดเพื่อป้องกันการกลับเป็นซ้ำ
• การผ่าตัดยังคงจำเป็นในบางกรณี เช่น ช็อกโกแลตซีสต์ขนาดใหญ่

3. การดูแลในผู้ป่วยที่มีปัญหามีบุตรยาก

• ในผู้ป่วยที่เป็นโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่และมีภาวะมีบุตรยาก ควรพิจารณา:
• การผ่าตัดเพื่อเอารอยโรคออก
• การทำเด็กหลอดแก้ว (IVF) หรือการฝากไข่ (Fertility Preservation) หากยังไม่พร้อมมีบุตร

4. การรักษาในกลุ่มเฉพาะและประเด็นเพิ่มเติม

• ในวัยรุ่น: แนวทางการวินิจฉัยและรักษาในวัยรุ่นมีการพัฒนาเพื่อลดความเสี่ยงในระยะยาว
• ในวัยทอง: มีการพูดถึงการจัดการอาการในผู้ป่วยที่อยู่ในวัยหมดประจำเดือนมากขึ้น
• ความสัมพันธ์กับมะเร็ง: ยังคงเป็นหัวข้อวิจัยที่ได้รับความสนใจ

สรุป

โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่เป็นภาวะที่ซับซ้อน การเปลี่ยนแปลงในแนวทางวินิจฉัยและรักษาในปี 2022 ช่วยให้ผู้ป่วยได้รับการดูแลที่ดีขึ้น ลดความจำเป็นในการผ่าตัดในบางกรณี และเพิ่มโอกาสในการมีบุตรสำหรับผู้ที่มีปัญหา ขอแนะนำให้ผู้ป่วยปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อการรักษาที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคล

https://www.youtube.com/watch?v=bcPLmb5ZrMU

EP.3

ความรู้เกี่ยวกับโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis)

โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่เป็นภาวะทางการแพทย์ที่เกิดขึ้นเมื่อเนื้อเยื่อเยื่อบุโพรงมดลูก ซึ่งปกติจะอยู่ภายในโพรงมดลูก กลับเจริญเติบโตในตำแหน่งที่ผิดปกติ เช่น ภายในอุ้งเชิงกราน รังไข่ ท่อนำไข่ ลำไส้ กระเพาะปัสสาวะ หรือในบางกรณีอาจพบนอกอวัยวะในอุ้งเชิงกราน เช่น กระบังลมหรือปอด โรคนี้ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตและความสามารถในการเจริญพันธุ์ของผู้หญิงอย่างมีนัยสำคัญ

อาการและการแสดง

1.อาการปวด

• ปวดประจำเดือน (Dysmenorrhea): มักมีอาการปวดรุนแรงและเรื้อรัง อาจไม่สัมพันธ์กับรอบเดือน
• ปวดลึกขณะมีเพศสัมพันธ์ (Deep Dyspareunia): เจ็บลึกในอุ้งเชิงกรานระหว่างเพศสัมพันธ์
• ปวดขณะปัสสาวะหรือถ่ายอุจจาระ: โดยเฉพาะในช่วงมีประจำเดือน
• ปวดไหล่หรือเจ็บหน้าอก: อาจเกิดจากเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่กระบังลมหรือปอด

2.ปัญหาเกี่ยวกับเลือด

• เลือดออกทางทวารหนักหรือตามปัสสาวะ (ในกรณีที่มีการเจริญเติบโตในอวัยวะที่เกี่ยวข้อง)
• ไอเป็นเลือดหรือเลือดออกผิดปกติในบริเวณอื่น ๆ

3.ภาวะมีบุตรยาก (Infertility):

• โรคนี้เป็นหนึ่งในสาเหตุสำคัญที่ทำให้ผู้หญิงไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ตามธรรมชาติ

4.อาการอื่น ๆ

• ความอ่อนเพลียเรื้อรัง (Fatigue)
• อาการบวม อักเสบ หรือเจ็บในบริเวณแผลหรือเนื้อเยื่อที่เกี่ยวข้อง

การวินิจฉัย

1.การซักประวัติและตรวจร่างกาย:

• ประวัติอาการปวดที่เกี่ยวข้องกับรอบเดือน เพศสัมพันธ์ หรือการปัสสาวะ/ถ่ายอุจจาระ
• การตรวจภายในเพื่อหาตำแหน่งที่อาจมีเนื้อเยื่อผิดปกติ

2.การตรวจเพิ่มเติม:

• อัลตราซาวด์: ใช้ตรวจหาซีสต์หรือเนื้อเยื่อผิดปกติ
• MRI: สำหรับการวินิจฉัยที่ซับซ้อนขึ้น
• การส่องกล้องทางหน้าท้อง (Laparoscopy): วิธีการตรวจและยืนยันการวินิจฉัยที่แม่นยำที่สุด โดยสามารถเก็บตัวอย่างเนื้อเยื่อเพื่อวิเคราะห์ได้

แนวทางการรักษา

1.การรักษาด้วยยา:

• ยาแก้ปวด เช่น NSAIDs สำหรับบรรเทาอาการปวด
• ฮอร์โมน เช่น ยาเม็ดคุมกำเนิดหรือยาฮอร์โมนชนิดอื่น ๆ เพื่อลดการเจริญเติบโตของเนื้อเยื่อผิดปกติ
• ยากดการทำงานของรังไข่ (GnRH agonists) เพื่อลดระดับฮอร์โมนเอสโตรเจน

2.การรักษาด้วยการผ่าตัด:

• การผ่าตัดส่องกล้องเพื่อกำจัดหรือทำลายเนื้อเยื่อผิดปกติ
• การตัดมดลูกในกรณีที่รุนแรงและไม่สามารถรักษาด้วยวิธีอื่นได้ (ขึ้นอยู่กับความต้องการในการมีบุตรของผู้ป่วย)

3.การรักษาแบบประคับประคอง:

• การดูแลด้านจิตใจและอารมณ์ เช่น การให้คำปรึกษาหรือการสนับสนุนทางสังคม
• การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต เช่น การออกกำลังกายที่เหมาะสมและการรับประทานอาหารที่สมดุล

ข้อสังเกตสำคัญ

• โรคนี้สามารถเกิดได้ในหลายตำแหน่งในร่างกาย ทำให้อาการหลากหลายและบางครั้งคล้ายคลึงกับโรคอื่น
• การวินิจฉัยและการรักษาแต่เนิ่น ๆ ช่วยลดภาวะแทรกซ้อนและเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย

คำแนะนำสำหรับผู้ป่วย

หากสงสัยว่ามีอาการของโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางสูตินรีเวชเพื่อรับคำแนะนำและตรวจวินิจฉัยอย่างเหมาะสม.

https://www.youtube.com/watch?v=IkOGFRYI1zQ

****************************

ความเชี่ยวชาญอื่นๆของ นพ.โอฬาริก มุสิกวงศ์

ให้คำปรึกษา และรักษา

• ฉีดสีประเมินท่อนำไข่(HSG)
• ตรวจน้ำเชื้อ(Semen analysis)
• เจาะฮอร์โมนสตรี เช่น AMH, FSH, LH, E2, P4
• ประเมินเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก ด้วย MRI
• ปรับพฤติกรรม และให้ยาในคนไข้ PCOS ที่มีภาวะอ้วน
• แก้หมัน(เปิดหน้าท้อง,ผ่านกล้อง)
• ฉีดเชื้อ(IUI) 
• เด็กหลอดแก้ว(IVF, IVF-ICSI)(ให้คำปรึกษา)
• ผ่าตัดเนื้องอกในโพรงมดลูกผ่านกล้อง 
• ผ่าตัดเนืองอกกล้ามเนื้อมดลูกผ่ากล้อง
• ผ่าตัดเลาะพังผืดผ่านกล้อง
• ผ่าตัดถุงน้ำที่รังไข่ด้วย CO2 laser
• ให้คำปรึกษาการรักษาเนื้องอกมดลูกด้วย HIIFU, Microwave, RF