บทนำ

Polycystic Ovary Syndrome (PCOS) หรือภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ เป็นปัญหาสุขภาพที่พบบ่อยในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ โดยมีความชุกถึง 10% ของประชากรหญิงในกลุ่มนี้ แต่การตรวจวินิจฉัยและจัดการ PCOS ในเด็กวัยรุ่นนั้นมีความซับซ้อนและแตกต่างจากผู้ใหญ่ บทความนี้จะอธิบายถึงลักษณะเฉพาะของ PCOS ในเด็กวัยรุ่น รวมถึงแนวทางการวินิจฉัยและการรักษา

ความสำคัญของการวินิจฉัย PCOS ในเด็กวัยรุ่น

ในช่วงวัยรุ่น ฮอร์โมนและระบบสืบพันธุ์ของเด็กหญิงยังคงอยู่ในช่วงพัฒนา ทำให้ประจำเดือนในช่วงแรกอาจยังไม่สม่ำเสมอ ซึ่งเป็นความท้าทายในการวินิจฉัย PCOS อาการของ PCOS ในเด็กวัยรุ่นสามารถรวมถึง:

• ประจำเดือนผิดปกติ: ประจำเดือนมาน้อยหรือไม่มานานเกิน 3 เดือน ซึ่งอาจเป็นผลจากการที่สมองและระบบฮอร์โมนยังพัฒนาไม่สมบูรณ์
• สิวและหน้ามัน: อาการที่เกิดจากฮอร์โมนเพศชายที่สูงกว่าปกติ
• ขนดกหรือขนขึ้นในตำแหน่งที่ไม่ปกติ: เช่น หนวดหรือขนตามร่างกายในลักษณะของเพศชาย
• น้ำหนักเกินหรือโรคอ้วน: พบว่าการสะสมไขมันมากในร่างกายมีความสัมพันธ์กับความไม่สมดุลของฮอร์โมน

เกณฑ์การวินิจฉัย PCOS ในวัยรุ่น

การวินิจฉัย PCOS ในวัยรุ่นใช้เกณฑ์ "Rotterdam Criteria" ที่เน้น 3 ข้อหลัก โดยต้องมีอาการอย่างน้อย 2 ใน 3 ข้อ ดังนี้:

1. ประจำเดือนผิดปกติ: เช่น ประจำเดือนขาดหาย หรือมีรอบเดือนน้อยกว่า 8 ครั้งต่อปี
2. ลักษณะของฮอร์โมนเพศชายสูง: เช่น สิว ขนดก หรือการตรวจพบระดับฮอร์โมนแอนโดรเจนที่สูงจากการเจาะเลือด
3. การตรวจพบถุงน้ำในรังไข่: โดยการอัลตร้าซาวด์ พบถุงน้ำขนาดเล็กจำนวนมากในรังไข่ หรือมีปริมาตรรังไข่เพิ่มขึ้น

สำหรับเด็กวัยรุ่น การวินิจฉัยจากอัลตร้าซาวด์อาจทำได้ยาก เนื่องจากความหนาของผนังหน้าท้องและการเปลี่ยนแปลงของรังไข่ที่ยังอยู่ในช่วงพัฒนา

ความยากลำบากในการวินิจฉัยในวัยรุ่น

1. การพัฒนาของฮอร์โมนที่ยังไม่สมบูรณ์: หลังจากมีประจำเดือนครั้งแรก (Menarche) เด็กหญิงอาจใช้เวลาถึง 2 ปีในการพัฒนาระบบฮอร์โมนให้สมบูรณ์ การขาดประจำเดือนในช่วงนี้อาจไม่ใช่ PCOS เสมอไป
2. การตรวจอัลตร้าซาวด์: ในเด็กวัยรุ่น การตรวจอัลตร้าซาวด์ทางช่องคลอดไม่เหมาะสม และการตรวจทางหน้าท้องอาจไม่สามารถมองเห็นถุงน้ำในรังไข่ได้อย่างชัดเจน
3. ความคล้ายคลึงกับภาวะปกติ: บางลักษณะของ PCOS เช่น ถุงน้ำขนาดเล็กในรังไข่ หรือการมีประจำเดือนที่ไม่สม่ำเสมอ อาจพบได้ในวัยรุ่นทั่วไปที่ไม่มีปัญหาสุขภาพ

อาการที่พบบ่อยใน PCOS ของเด็กวัยรุ่น

1. สิวและผิวมัน: เกิดจากระดับฮอร์โมนเพศชาย (Androgen) ที่เพิ่มขึ้น
2. ขนดก: โดยเฉพาะในบริเวณใบหน้า หน้าอก หรือหลัง
3. น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น: เด็กวัยรุ่นที่มี PCOS มักมีน้ำหนักเกินหรือโรคอ้วน
4. ผมบางหรือผมร่วง: เป็นลักษณะของฮอร์โมนเพศชายที่มีผลต่อรูขุมขน
5. ความเสี่ยงต่อโรคอื่นๆ: เช่น โรคเบาหวานชนิดที่ 2 ความดันโลหิตสูง หรือไขมันในเลือดผิดปกติ

ผลกระทบของ PCOS ต่อสุขภาพระยะยาว

หากไม่ได้รับการจัดการที่เหมาะสม PCOS ในเด็กวัยรุ่นอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว ได้แก่:

• ภาวะมีบุตรยาก: เนื่องจากการตกไข่ไม่สม่ำเสมอ
• โรคเบาหวานชนิดที่ 2: เกิดจากภาวะดื้อต่ออินซูลิน
• โรคหัวใจและหลอดเลือด: เนื่องจากไขมันในเลือดผิดปกติและความดันโลหิตสูง
• ปัญหาสุขภาพจิต: เช่น ความวิตกกังวลและภาวะซึมเศร้า เนื่องจากอาการทางกายภาพที่ส่งผลต่อความมั่นใจในตนเอง

แนวทางการรักษา PCOS ในวัยรุ่น

1.การปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต:

• ลดน้ำหนัก: สำหรับเด็กวัยรุ่นที่มีน้ำหนักเกิน การลดน้ำหนักสามารถช่วยฟื้นฟูรอบเดือนและลดระดับฮอร์โมนเพศชายได้
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ: เช่น การออกกำลังกายแบบแอโรบิกหรือเวทเทรนนิ่ง
• การรับประทานอาหารที่สมดุล: ลดการบริโภคน้ำตาลและคาร์โบไฮเดรตที่ผ่านกระบวนการ

2.การใช้ยา:

• ยาคุมกำเนิด: ใช้ในการควบคุมรอบเดือนและลดสิว
• ยาลดระดับอินซูลิน: เช่น เมทฟอร์มิน ซึ่งช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดและลดการสร้างฮอร์โมนเพศชาย
• ยารักษาสิวและขนดก: เช่น ยาต้านแอนโดรเจน (Anti-androgens)

3.การดูแลด้านจิตใจ: การสนับสนุนทางจิตใจเป็นสิ่งสำคัญสำหรับเด็กวัยรุ่นที่อาจเผชิญกับความเครียดและความกังวลเกี่ยวกับรูปลักษณ์ของตนเอง

สรุป

PCOS ในเด็กวัยรุ่นเป็นภาวะที่ต้องอาศัยการวินิจฉัยอย่างรอบคอบ เนื่องจากลักษณะทางกายภาพและฮอร์โมนที่ยังพัฒนาไม่สมบูรณ์ การจัดการตั้งแต่ช่วงต้นโดยการปรับพฤติกรรมและการใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์สามารถช่วยลดผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาวได้ การให้ความรู้และความเข้าใจแก่ครอบครัวและเด็กวัยรุ่นเกี่ยวกับ PCOS เป็นกุญแจสำคัญในการดูแลภาวะนี้อย่างเหมาะสม

****************************

ความเชี่ยวชาญอื่นๆของ นพ.โอฬาริก มุสิกวงศ์

ให้คำปรึกษา และรักษา

• ฉีดสีประเมินท่อนำไข่(HSG)
• ตรวจน้ำเชื้อ(Semen analysis)
• เจาะฮอร์โมนสตรี เช่น AMH, FSH, LH, E2, P4
• ประเมินเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก ด้วย MRI
• ปรับพฤติกรรม และให้ยาในคนไข้ PCOS ที่มีภาวะอ้วน
• แก้หมัน(เปิดหน้าท้อง,ผ่านกล้อง)
• ฉีดเชื้อ(IUI) 
• เด็กหลอดแก้ว(IVF, IVF-ICSI)(ให้คำปรึกษา)
• ผ่าตัดเนื้องอกในโพรงมดลูกผ่านกล้อง 
• ผ่าตัดเนืองอกกล้ามเนื้อมดลูกผ่ากล้อง
• ผ่าตัดเลาะพังผืดผ่านกล้อง
• ผ่าตัดถุงน้ำที่รังไข่ด้วย CO2 laser
• ให้คำปรึกษาการรักษาเนื้องอกมดลูกด้วย HIIFU, Microwave, RF