บทนำ

เนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก หรือที่เรียกว่า "มดลูกโตจากเนื้องอก" (Uterine Fibroids หรือ Myomas) เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในสตรีวัยเจริญพันธุ์ สาเหตุของการเกิดเนื้องอกชนิดนี้ยังไม่สามารถระบุได้อย่างแน่ชัด แต่มีปัจจัยหลายอย่างที่เกี่ยวข้อง เช่น ฮอร์โมนเพศหญิง และพันธุกรรม เนื้อหานี้จะนำเสนอแนวทางการวางแผนการดูแลรักษา (Care Plan) ซึ่งครอบคลุมตั้งแต่การวินิจฉัย การเฝ้าระวัง การรักษาด้วยยา ไปจนถึงการผ่าตัด รวมถึงเทคนิคการรักษาแบบสมัยใหม่ที่ไม่ต้องผ่าตัด

การวินิจฉัยและการประเมินอาการ

การวินิจฉัยโรคเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูกสามารถทำได้โดยการซักประวัติ การตรวจร่างกาย และการตรวจทางห้องปฏิบัติการ

1.การซักประวัติ

• สังเกตอาการผิดปกติ เช่น เลือดออกทางช่องคลอดผิดปกติ (Abnormal Uterine Bleeding - AUB)
• อาการปวดท้องน้อยเรื้อรังหรือปวดประจำเดือนอย่างรุนแรง
• อาการท้องอืด แน่นท้อง หรือปัสสาวะบ่อย
• ปัญหาเกี่ยวกับระบบสืบพันธุ์ เช่น ภาวะมีบุตรยากหรือการแท้งบุตรบ่อย

2.การตรวจร่างกาย

• การตรวจภายในเพื่อประเมินขนาดและลักษณะของมดลูก
• การตรวจคลำบริเวณท้องน้อยเพื่อหารอยโรคหรือก้อนเนื้องอก

3.การตรวจทางห้องปฏิบัติการ

• การตรวจอัลตราซาวด์ (Ultrasound) ทั้งทางหน้าท้องและทางช่องคลอด
• MRI (Magnetic Resonance Imaging) เพื่อการวินิจฉัยที่ละเอียดขึ้น โดยเฉพาะในกรณีที่เนื้องอกมีขนาดใหญ่หรือซับซ้อน

การประเมินและจำแนกอาการ

การประเมินอาการที่บ่งบอกถึงการเกิดเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูกมีหลักใหญ่ ๆ 4 ประการ ได้แก่:

1.AUB (Abnormal Uterine Bleeding)

• เลือดออกผิดปกติ เช่น ประจำเดือนมามาก กะปริบกะปรอย หรือมานานเกินปกติ
• สาเหตุเกิดจากเนื้องอกไปขัดขวางการหดรัดตัวของมดลูก

2.อาการจากการกดเบียด (Bulk Symptoms)

หากก้อนเนื้องอกมีขนาดใหญ่ อาจกดทับอวัยวะข้างเคียง ทำให้เกิดอาการต่าง ๆ เช่น:

• แน่นท้อง อืดท้อง
• ปัสสาวะบ่อย หากเนื้องอกกดเบียดกระเพาะปัสสาวะ
• ท้องผูก หากเนื้องอกกดลำไส้

3.อาการปวด (Pelvic Pain)

• ปวดท้องน้อยเรื้อรัง
• ปวดระหว่างมีประจำเดือน
• ปวดสัมพันธ์กับการกดทับของก้อนเนื้องอก

4.ปัญหาเกี่ยวกับระบบสืบพันธุ์ (Reproductive Dysfunction)

• ภาวะมีบุตรยาก
• ภาวะแท้งบุตรบ่อยครั้ง
• ภาวะแทรกซ้อนระหว่างตั้งครรภ์ เช่น การคลอดก่อนกำหนด ทารกน้ำหนักตัวน้อย หรือภาวะทารกเสียชีวิตในครรภ์

การแยกแยะอาการเหล่านี้จะช่วยให้แพทย์สามารถวางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย

การวางแผนการรักษา (Care Plan)

การวางแผนการรักษาเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูกควรเริ่มต้นตั้งแต่ช่วงวัยเจริญพันธุ์จนถึงวัยหมดประจำเดือน การดูแลรักษาจะแตกต่างกันไปตามความรุนแรงของอาการ ขนาดของก้อนเนื้องอก และความต้องการของผู้ป่วย โดยแบ่งเป็น 3 แนวทางหลัก ๆ ได้แก่:

1.การเฝ้าระวัง (Expectant Management)

• เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ไม่มีอาการรุนแรง เนื้องอกมีขนาดเล็ก และไม่ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวัน
• แนะนำให้ตรวจติดตามเป็นระยะ เช่น การตรวจอัลตราซาวด์ปีละ 1-2 ครั้ง เพื่อเฝ้าดูขนาดของก้อน

2.การรักษาด้วยยา (Medical Management)

• ยาฮอร์โมนกลุ่ม GnRH agonists: ช่วยยับยั้งการผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจน ทำให้ก้อนเนื้องอกฝ่อลงชั่วคราว
• ยาคุมกำเนิด: ช่วยควบคุมอาการเลือดออกผิดปกติ
• NSAIDs (ยาต้านการอักเสบ): ช่วยบรรเทาอาการปวดท้องน้อย

3.การรักษาโดยการผ่าตัด (Surgical Intervention)

การผ่าตัดมีหลายรูปแบบ ขึ้นอยู่กับขนาดและตำแหน่งของก้อนเนื้องอก ได้แก่:

• การผ่าตัดเปิดหน้าท้อง (Abdominal Myomectomy)
• การผ่าตัดผ่านกล้อง (Laparoscopic Myomectomy)
• การผ่าตัดผ่านทางช่องคลอด (Hysteroscopic Myomectomy)
• การตัดมดลูก (Hysterectomy): เป็นวิธีรักษาแบบถาวร เหมาะสำหรับผู้ที่มีบุตรเพียงพอแล้วและไม่ต้องการเก็บมดลูกไว้

4.การรักษาแบบไม่ผ่าตัด (Non-Surgical Intervention)

• Uterine Artery Embolization (UAE): การฉีดสารเข้าไปอุดเส้นเลือดที่ไปเลี้ยงก้อนเนื้องอก ทำให้ก้อนฝ่อลง
• High-Intensity Focused Ultrasound (HIFU): ใช้คลื่นเสียงความถี่สูงทำลายเนื้องอก
• Endometrial Ablation: การทำลายเยื่อบุโพรงมดลูก เพื่อลดอาการเลือดออกผิดปกติ

สรุป

การรักษาเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูกต้องอาศัยการวางแผนที่เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย โดยเริ่มตั้งแต่การวินิจฉัย การประเมินอาการ ไปจนถึงการเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสม การเฝ้าระวัง การรักษาด้วยยา และการผ่าตัดเป็นทางเลือกที่สามารถทำได้ ขึ้นอยู่กับความต้องการและความเหมาะสมของผู้ป่วย การดูแลภาวะนี้อย่างต่อเนื่องตั้งแต่วัยเจริญพันธุ์จนถึงวัยหมดประจำเดือนจะช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ลดภาวะแทรกซ้อน และป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต

คำแนะนำสำหรับผู้ป่วย

หากสงสัยว่าตนเองมีภาวะเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อทำการวินิจฉัยและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม การตรวจสุขภาพเป็นประจำจะช่วยให้สามารถตรวจพบภาวะนี้ได้ตั้งแต่เนิ่น ๆ และรักษาได้อย่างทันท่วงที

****************************

ความเชี่ยวชาญอื่นๆของ นพ.โอฬาริก มุสิกวงศ์

ให้คำปรึกษา และรักษา

• ฉีดสีประเมินท่อนำไข่(HSG)
• ตรวจน้ำเชื้อ(Semen analysis)
• เจาะฮอร์โมนสตรี เช่น AMH, FSH, LH, E2, P4
• ประเมินเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก ด้วย MRI
• ปรับพฤติกรรม และให้ยาในคนไข้ PCOS ที่มีภาวะอ้วน
• แก้หมัน(เปิดหน้าท้อง,ผ่านกล้อง)
• ฉีดเชื้อ(IUI) 
• เด็กหลอดแก้ว(IVF, IVF-ICSI)(ให้คำปรึกษา)
• ผ่าตัดเนื้องอกในโพรงมดลูกผ่านกล้อง 
• ผ่าตัดเนืองอกกล้ามเนื้อมดลูกผ่ากล้อง
• ผ่าตัดเลาะพังผืดผ่านกล้อง
• ผ่าตัดถุงน้ำที่รังไข่ด้วย CO2 laser
• ให้คำปรึกษาการรักษาเนื้องอกมดลูกด้วย HIIFU, Microwave, RF