รู้รอบเรื่อง PCOS: คู่มือจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ 4 ท่าน
คุยกับหมอผิวหนัง ทำยังไงรักษาสิว รักษาขนดก
คุยกับหมอ endocrine เรื่องลดเอว ลดน้ำหนัก
คุยกับหมอเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์ เรื่องเมนส์ผิดปกติ เรื่องการมีบุตร
คุยกับหมอมะเร็งนรีเวช เรื่องการเกิดมะเร็ง
บทนำ Polycystic Ovary Syndrome หรือที่รู้จักกันในชื่อย่อว่า PCOS เป็นภาวะที่ส่งผลกระทบต่อผู้หญิงหลายล้านคนทั่วโลก แต่ละคนอาจประสบอาการแตกต่างกันไป ตั้งแต่ปัญหาสิว ขนดก น้ำหนักเกิน ไปจนถึงปัญหาประจำเดือนผิดปกติและการมีบุตรยาก บทความนี้ได้รวบรวมข้อมูลจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ 4 ท่าน ที่จะช่วยให้คุณเข้าใจ PCOS ในทุกมิติ ตั้งแต่สาเหตุ อาการ การวินิจฉัย ไปจนถึงแนวทางการรักษา
1. PCOS คืออะไร? (โดยแพทย์เวชศาสตร์การเจริญพันธุ์) PCOS ย่อมาจาก Polycystic Ovary Syndrome เป็นภาวะที่รังไข่ของผู้หญิงมีฟองไข่เล็กๆ จำนวนมาก แต่ไม่สามารถเจริญเติบโตเต็มที่ได้ ส่งผลให้ประจำเดือนผิดปกติ และมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น ฮอร์โมนเพศชายสูง (androgen excess) ซึ่งทำให้เกิดสิวและขนดก
อาการสำคัญ 3 ประการของ PCOS ได้แก่:
- ประจำเดือนผิดปกติ: เช่น ขาดประจำเดือนนานหลายเดือนหรือมีประจำเดือนน้อยกว่าปกติ
- ฮอร์โมนเพศชายสูง: อาจวินิจฉัยได้จากอาการ (สิว ขนดก) หรือจากการเจาะเลือด
- ลักษณะรังไข่ผิดปกติ: ตรวจพบฟองไข่เล็กๆ จำนวนมากผ่านการอัลตราซาวนด์
การวินิจฉัย หากมี 2 ใน 3 ข้อดังกล่าว แพทย์จะพิจารณาว่าเป็น PCOS นอกจากนี้ ยังต้องตรวจสอบภาวะอื่นๆ เช่น ไทรอยด์หรือปัญหาต่อมหมวกไต เพื่อแยกโรคอื่นที่อาจมีอาการคล้ายคลึงกัน
2. การจัดการปัญหาผิวหนังและขนดก (โดยแพทย์ผิวหนัง) สิว และ ขนดก เป็นอาการที่พบได้บ่อยในผู้ป่วย PCOS เนื่องจากระดับฮอร์โมนเพศชายที่สูงขึ้น
การรักษาสิว
- ยาทาเฉพาะที่: เช่น ยากลุ่มเรตินอยด์ หรือเบนซอยล์เพอร์ออกไซด์
- ยารับประทาน: เช่น ยากลุ่มอนุพันธ์วิตามินเอ (Isotretinoin) หรือยาคุมกำเนิดที่ช่วยปรับสมดุลฮอร์โมน
- การปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ: ในกรณีที่สิวเรื้อรังหรือรุนแรง ควรพบแพทย์ผิวหนัง
การจัดการขนดก
- กำจัดขนด้วยเลเซอร์: วิธีที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ
- ยาปรับฮอร์โมน: เช่น ยาคุมกำเนิด หรือยาต้านฮอร์โมนเพศชาย (Spironolactone)
- การกำจัดขนด้วยวิธีชั่วคราว: เช่น การแว็กซ์หรือโกนขน
3. การลดน้ำหนักและจัดการฮอร์โมน (โดยแพทย์ต่อมไร้ท่อ) การลดน้ำหนักเป็นกุญแจสำคัญในการจัดการ PCOS เนื่องจากภาวะดื้อต่ออินซูลินเป็นหนึ่งในกลไกสำคัญที่ทำให้อาการ PCOS แย่ลง
แนวทางการลดน้ำหนัก
- ปรับอาหาร: เลือกรับประทานอาหารที่มีค่า GI ต่ำ เช่น ข้าวกล้อง ผักใบเขียว และโปรตีนไร้ไขมัน
- ออกกำลังกาย: การออกกำลังกายแบบแอโรบิกควบคู่กับเวทเทรนนิ่ง ช่วยเพิ่มความไวต่ออินซูลิน
- ปรึกษาแพทย์: หากน้ำหนักลดได้ยาก อาจต้องตรวจสอบปัญหาเพิ่มเติม เช่น ภาวะไทรอยด์ต่ำ
การรักษาด้วยยา
- เมตฟอร์มิน (Metformin): ช่วยเพิ่มความไวของร่างกายต่ออินซูลิน
- ยาคุมกำเนิด: ช่วยควบคุมประจำเดือนและลดฮอร์โมนเพศชาย
4. ปัญหาประจำเดือนและการมีบุตรยาก (โดยแพทย์เวชศาสตร์การเจริญพันธุ์) ผู้ป่วย PCOS อาจเผชิญปัญหาในการตั้งครรภ์ เนื่องจากการตกไข่ผิดปกติ
แนวทางการรักษาเพื่อการมีบุตร
- ยากระตุ้นไข่ตก: เช่น Clomiphene หรือ Letrozole
- การผ่าตัด: การผ่าตัดเล็กที่รังไข่ (Ovarian drilling) ในกรณีที่ยาไม่ตอบสนอง
- เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์: เช่น การทำเด็กหลอดแก้ว (IVF)
5. ความเสี่ยงมะเร็งและการป้องกัน (โดยแพทย์มะเร็งนรีเวช) ผู้ป่วย PCOS มีความเสี่ยงสูงต่อมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก เนื่องจากระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนที่สูงโดยไม่มีโปรเจสเตอโรนมาควบคุม
แนวทางป้องกัน
- การใช้ยาคุมกำเนิด: เพื่อปรับสมดุลฮอร์โมน
- การลดน้ำหนัก: ช่วยลดความเสี่ยงของมะเร็ง
- การตรวจสุขภาพประจำปี: ตรวจอัลตราซาวนด์และ Pap smear เพื่อตรวจหาความผิดปกติ
บทสรุป PCOS เป็นภาวะที่มีผลกระทบในหลายมิติ การรักษาและดูแลจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากแพทย์หลากหลายสาขา ตั้งแต่ผิวหนัง ต่อมไร้ท่อ เวชศาสตร์การเจริญพันธุ์ และมะเร็งนรีเวช หากคุณสงสัยว่าตนเองมีอาการของ PCOS ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำที่เหมาะสมและเริ่มต้นการดูแลอย่างถูกต้องตั้งแต่วันนี้
****************************
ความเชี่ยวชาญอื่นๆของ นพ.โอฬาริก มุสิกวงศ์
ให้คำปรึกษา และรักษา
- ฉีดสีประเมินท่อนำไข่(HSG)
- ตรวจน้ำเชื้อ(Semen analysis)
- เจาะฮอร์โมนสตรี เช่น AMH, FSH, LH, E2, P4
- ประเมินเนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูก ด้วย MRI
- ปรับพฤติกรรม และให้ยาในคนไข้ PCOS ที่มีภาวะอ้วน
- แก้หมัน(เปิดหน้าท้อง,ผ่านกล้อง)
- ฉีดเชื้อ(IUI)
- เด็กหลอดแก้ว(IVF, IVF-ICSI)(ให้คำปรึกษา)
- ผ่าตัดเนื้องอกในโพรงมดลูกผ่านกล้อง
- ผ่าตัดเนืองอกกล้ามเนื้อมดลูกผ่ากล้อง
- ผ่าตัดเลาะพังผืดผ่านกล้อง
- ผ่าตัดถุงน้ำที่รังไข่ด้วย CO2 laser
- ให้คำปรึกษาการรักษาเนื้องอกมดลูกด้วย HIIFU, Microwave, RF
